Leerlingen gaan op verschillende manieren om met muziek. Sommige leerlingen doen dit alleen maar anderen doen het samen. Leerlingen luisteren naar muziek, zingen, bespelen een instrument, schrijven muziek op, dansen op muziek en andere leerlingen lezen muziek van papier. Binnen het muziek onderwijs onderscheiden we deze activiteiten in vijf domeinen, namelijk;
Zodra je op school aan de slag gaat met muziek kom je de bovenstaande domeinen tegen. Hieronde beschrijf ik de vijf domeinen in het kort.
Zingen
Leerlingen zingen vaak liedjes. Iemand kan heel enthousiast zijn omdat het lied de leerling aanspreekt maar het kan ook zo zijn dat het een leerling helemaal niet aanspreekt waardoor hij het verveeld zingt. Het enthousiastme is dus afhankelijk van de keuze. Als een leerling wordt uitgedaagd en het lied leuk vindt merk je dit al snel aan zijn houding. Het liedrepertoire binnen school verschilt heel erg met de muziek buiten school. Buiten school zijn het vaak populaire liedjes en binnen school zijn het liedjes die aansluiten bij de leeftijd van de leerlingen.
Luisteren
Leerlingen luisteren al vanaf dat ze klein zijn naar muziek. Niet alleen muziek van een cd, radio of tv maar ook muziek van anderen, eigen muziek of schoolconcerten.
In het muziekonderwijs bedoelen we niet met luisteren het ontwikkelen van ons auditief vermogen maar het gaat binnen het muziekonderwijs om het ontwikkelen van het muzikaal gehoor en geheugen. Naast het ontwikkelen van het muzikaal gehoor en geheugen is het ook belangrijk dat leerlingen inzicht krijgen in de verschillende soorten en stijlen muziek.
Muziek maken
Leerlingen experimenteren met van alles. Ze raken soms gefascineerd van hoe dingen werken. Zo ook bij muziek. Leerlingen vinden het heel interessant als er een klank ontstaat naar aanleiding van het slaan met een pen op een glas. Door te experimenteren leren leerlingen veel mogelijkheden van materialen en instrumenten kennen. Hierbij maken ze ook kennis met de verschillende klankeigenschappen.
Muziek lezen en noteren
Als er binnen de muziek geen sprake was van een notenschrift dan had muziek er vandaag de dag heel anders uitgezien. Het is daarom ook belangrijk dat leerlingen kennis maken met het notenschrift. Maar het gaat om meer dan alleen maar kennismaken met het notenschrift. Leerlingen moeten leren om het schrift mee te kunnen lezen bij de muziek en ze leren ook n.a.v een notenschrift ' te spelen' . Binnen de basisscholen zien we nog een andere manier van notatie, namelijk: de grafische notatie. Door middel van de grafische notatie kunnen leerlingen makkelijke grafische symbolen lezen, ontwerpen en omzetten naar muziek.
Bewegen op muziek
Als je muziek in de klas opzet beginnen de meeste leerlingen al met bewegen. Leerlingen hebben bewegingsbehoefte. Bij muziek kun je die bewegingsbehoefte goed gebruiken. Bewegen pas je zowel toe bij zingen als bij het luisteren naar muziek. Bij het luisteren naar muziek kun je denken aan bewegen op maat. Bewegingen maken tijdens een liedje om iets uit te beelden is een voorbeeld bij bewegen op muziek tijdens het zingen.
Wat is muziek?
Muziek is er altijd. Overal waar je bent hoor je muziek. Muziek doet iets met je: je krijgt er een ontspannen gevoel van, je voelt je er lekker bij, blij of boos maar het kan ook je beleving sterker maken.
Als je aan muziek denkt dan denk je voornamelijk aan klanken. Klanken kunnen heel verschillend zijn, namelijk: lang, zacht, laag, kort, sterk of hoog. Maar muziek is veel meer dan klank. Als we luisteren naar muziek zitten er vaak herhalingen en afwisselingen in. Daardoor ontstaat er vorm in de muziek. Muziek bestaat uit drie aspecten. Naast klank en vorm is er ook nog een derde aspect, namelijk: de betekenis. Muziek kan namelijk ook iets betekenen voor mensen.
“Deze drie aspecten worden samen geformuleerd als: muziek is in vorm gezette, dus bewust geordende klank die invloed heeft op mensen, die mensen wat kan ‘doen’, die betekenis kan hebben voor mensen. ” ( Meulenhoff Educatief, z.d., pag. 8)
Klank
Klank, de grondstof voor muziek. Als je muziek wilt leren begrijpen moet je begrip en inzicht hebben in die grondstof, je moet leren om klanken te onderscheiden. Als je een liedje speelt op een basgitaar klinkt dit heel anders dan dat je hetzelfde liedje speelt op een keyboard. Klank bestaat uit vier verschillende klankeigenschappen, namelijk:
Je kunt klanken pas benoemen als je de tegenstellingen van een klank herkent.
Vorm
Als we luisteren naar muziek dan horen we veel meer dan alleen klanken. Binnen het aspect vorm kunnen we een onderverdeling maken in vier verschillende vorm eigenschappen, namelijk:
De vorm van muziek wordt voornamelijk bepaald door de vormingsprincipes. Wanneer we luisteren naar muziek horen we dat er in een muziekstuk vaak herhalingen zitten. Echter wanneer een muziekstuk alleen uit herhalingen bestaat zou het een saai stuk worden. Het tegengestelde van herhalingen is contrast. Contrast treedt op wanneer er een nieuwe melodie gespeeld wordt of wanneer de muziek over gaat van zacht naar sterker. Binnen de vormingsprincipes is er ook nog sprake van variatie. De muziek blijft herkenbaar, maar er verandert wel iets. Bijvoorbeeld een stuk dat eerst door een gitaar wordt gespeeld wordt nu door een piano gespeeld. Echter kan er ook variatie plaatsvinden in de melodie, een andere begeleiding of wordt er gezongen door een andere stem.
Betekenis
We kunnen pas spreken van betekenis in muziek als het een bepaald gevoel bij je oproept, de muziek je iets kan vertellen en als je een verhaal weet te herkennen in de muziek. Muziek doet iets met mensen. Het kan er voor zorgen dat je stemming verandert maar het kan je ook iets vertellen over; mensen,natuur, dingen of dieren.
Toch kan het ook zo zijn dat muziek geen verbeelding bij je opwekt en dat je geen verhaal herkent dan is er sprake van betekenisloze muziek.
Definitie van muziek
In het vorige kopje hebben we gesproken over drie kernwoorden (klank, vorm en betekenis). Deze drie kernwoorden vormen samen de definitie van muziek.
"Muziek is in vorm gezette klank die betekenis heeft voor mensen."
(Haverkort, Lei & Noordam, 2012, pag. 23)
Het KVB- model
Bij het KVB- model (Klank-Vorm-Betekenismodel) worden de drie aspecten (klank, vorm en betekenis) gecombineerd met de vijf domeinen (zingen, luisteren, muziek maken, muziek lezen en noteren en bewegen op muziek). De buitenring vertelt ons iets over de manier waarop leerlingen bezig zijn met muziek. Aan de hand van het KVB-model krijgen de lessen in de basisschool vorm en zo ook de methode ' Iedereen telt'.
Jij als leerkracht
Als leerkracht is het fijn als je een methode hebt die je helpt bij het organiseren van je muzieklessen. Echter kun je een methode pas gebruiken als je over een bepaalde competenties beschikt. De competenties voor leerkrachten zijn gebaseerd op de vijf domeinen van muziek (zingen, luisteren, muziek maken, muziek lezen en noteren en bewegen op muziek).
Haverkort, Lei & Noordam (2012) beschrijven de volgende competenties:
Waarom is muziek belangrijk in de klas?
Deze website is met Jimdo gemaakt. Registreer je nu gratis op https://nl.jimdo.com